W trosce o wspólną przestrzeń
Prof. Jacek Zaucha wśród autorów nowego stanowiska Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN
Ochrona ładu przestrzennego, zrównoważone wykorzystanie przestrzeni Bałtyku i bezpieczeństwo energetyczne to tylko niektóre z postulatów nowego stanowiska Polskiej Akademii Nauk. Dziewiętnastu członków Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN (KPZK) przygotowało pogłębioną analizę, w której zwracają uwagę na brak długoterminowej strategii przestrzennego zagospodarowania kraju. Wśród autorów raportu znajduje się prof. dr hab. Jacek Zaucha z Wydziału Ekonomicznego UG.
- Główne wyzwanie systemowe odnosi się do integracji polityki rozwoju i polityki przestrzennej. Jest to bardzo trudna kwestia, gdyż programowanie rozwoju prowadzone jest w perspektywie średniookresowej natomiast zagospodarowanie przestrzenne to proces długiego trwania - opowiada prof. Jacek Zaucha, Przewodniczący Zespołu Zadaniowego KPZK PAN. - Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 zapewniała ramy, w których można było osadzać cele średniookresowe społeczno-gospodarcze. Po jej uchyleniu powstała pustka i nic nie ma w zamian.
W stanowisku KZPK PAN znajdziemy m.in. pięć celów formalnych i dziesięć celów realnych. Według ekspertów w perspektywie trzech dekad mamy szansę na to, aby zastąpić transport lotniczy siecią szybkich kolei w trasach do 1000 km, zamienić prawie wszystkie źródła naszej energii na nieemisyjne oraz zahamować proces rozlewania się urbanizacji.
Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 została uchylona ze względu na wiele sytuacji kryzysowych obecnych w państwie (m.in. wojna w Ukrainie, czy odbudowa po pandemii). Autorzy dokumentu zwracają jednak uwagę, że obecnie większość państw Unii Europejskiej nie odeszła od swojej strategii. Ważne jest zatem opracowanie nowej koncepcji, która poprowadzi nas do roku 2050.
- Potrzebne są środki, ale to nie wystarczy. Potrzebna jest koordynacja działań i jasna wizja, tego, co chcemy osiągnąć. Chodzi też o mobilizację społeczeństwa, decydentów, organizacji społecznych wokół kluczowych celów i wyzwań. Brak Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 oznacza, że tych celów nie ma przynajmniej odnośnie do przestrzeni. Nie ma więc wokół czego się mobilizować - tłumaczy prof. Jacek Zaucha. - To mobilizowanie jest ważne, bo zagospodarowanie przestrzenne to nie jest proces typu win-win. Ktoś zyska, ale też niektórzy stracą. Farmy wiatrowe na morzu to kłopot dla żeglugi. Bez uznanych tj. społecznie zaakceptowanych celów i wyzwań długookresowych, trudno więc będzie tego typu dylematy rozstrzygać w praktyce.
Do stanowiska z dnia 20 września br., pod którym podpisał się prezes PAN prof. dr hab. Jerzy Duszyński, na stronie Polskiej Akademii Nauk dołączony został także 46-stronnicowy raport szczegółowo opisujący aktualne problemy i potencjalne rozwiązania w zakresie przestrzennego zagospodarowania kraju.
Prof. Jacek Zaucha